ງົວມາແລວ
ຂາທັງສີ່ທີ່ມີກຳລັງແຂງແຮງ, ສັນຫຼັງທີ່ໜາ ແລະກວາງ,ໜວຍຕາທີ່ໃສແຈງອິ່ມເຕັມ...ໃນວັດທະນະທຳດັ້ງເດີມຂອງຈີນ, ງົວແມນເພື່ອນມິດທີ່ດີຂອງມະນຸດ, ເປັນເຄື່ອງມືອັນສຳຄັນໃນການອອກແຮງງານຫຼື ເຮັດການຜະລິດ, ເປັນສັນຍະລັກຂອງຄວາມດຸໝັ່ນ ແລະ ຊື່ສັດ. ອີງຕາມການຄົ້ນຄວາຂອງທິມຄົ້ນຄວາວິທະຍາສາດ ມະຫາວິທະຢາໄລສາງຄູຢຸນນານ (Yunnan Normal University), ເຂດຕາເວັນອອກສຽງເໜືອຂອງປະເທດຈີນເປັນໜຶ່ງໃນເຂດທີ່ຝຶກສອນສັດປະເພດງົວກອນໝູໃນໂລກ. ຫາງຈາກປັດຈຸບັນນີ້ ປະມານ 3600 ກວາປີກອນ, ຄົນຈີນໄດເລີ່ມຕົ້ນການຂຽນສະຫຼັກໂຕໜັງສືລົງໃນກະດອງເຕົ່າກະດູກງົວ, ແລະ ຖືກຄົນຮຸນຫຼັງເອີ້ນວາ ໂຕໜັງສືຈີນບູຮານທີ່ຈາລຶກເທິງອອງເຕົ່າຫຼືກະດູກສັດ (oracle bone inscriptions). ໃນສະໄໝຈີນບູຮານຍັງເຄີຍມີການປະກາດໃຊກົດໝາຍ
ໂດຍສະເພາະ, ທີ່ຂຽນເຖິງ “ກົດໝາຍລາຊະອານາຈັກກຽວກັບການຫາມຂາງົວ”, ເຊິ່ງໄດສະທອນໃຫເຫັນເຖິງການປົກປອງ ແລະ ຄວາມເຄົາລົບຂອງຄົນທີ່ມີຕງົວ.
ງົວຄົມມະນາຄົມຂົນສົ່ງ
ຍຸກສະໄໝແຫງການຄາ ເມື່ອ 3000 ກວາປີກອນ (ກອນຄ.ສ. 1600 -1046), ມີຄົນຜູໜຶ່ງທີ່ຊື່ວາ ຫວາງຮາຍ (Wanghai)ໄດປະດິດກວຽນງົວ(ກວຽນທີ່ແກດວຍງົວ)ຂຶ້ນມາ. ໃນສະໄໝລາຊະວົງຈິ້ນ (Jin Dynasty,ຄ.ສ. 266 - 420), ກວຽນງົວໄດກາຍເປັນອຸປະກອນຕົ້ນຕໍໃນການການຄົມມະນາຄົມ ແລະຂົນສົ່ງ, ນັບຕັ້ງແຕຄອບຄົວຊົນຊັ້ນສູງຈົນຮອດປະຊາຊົນທົ່ວໄປ, ໂດຍທົ່ວໄປແລວລວນແຕໄດຂີ່ກວຽນງົວ.
ງົວສິລະປະ
ຖານະຂອງງົວໃນສັງຄົມກະສິກຳຄອນຂາງສູງ, ໄດແບກຫາບຄວາມຫວັງຂອງຜູຄົນຕກັບຊີວິດອັນອຸດົມຮັ່ງມີ. ຄົນເຄົາລົບງົວ ແລະ ຮັກງົວ, ເອົາງົວເປັນສັນຍະລັກຂອງຄວາມໂຊກດີສົມດັ່ງປາຖະໜາ, ດວຍເຫດນັ້ນຈຶ່ງມີການສະແດງອອກຄວາມຮັກຕງົວໂດຍອີງໃສລັກສະນະຂອງສິລະປະ. ດັ່ງເຊັ່ນ ລາຊະວົງໃຕ-ເໜືອ (Southern and Northern Dynasties, ປີຄ.ສ. 420 - 589) ມີການແຕມກວຽນງົວປັ້ນດິນເຜົາ, ການເຄົາລົບງົວ ໃນສະໄໝລາຊະວົງໂຈວ ຕາເວັນຕົກ (The Western Zhou Dynasty, ປີຄ.ສ 1046-771), ການແຕມຮູບປີງົວໃນຊວງກະສິກຳລະດູບານໃໝ ໃນລາຊະວົງຊິງ (QingDynasty, ປີຄ.ສ 1636-1912) ເປັນຕົ້ນ.
ຂອຍມີນາມສະກຸນວາງົວ
ນາມສະກຸນ “牛” (Niú, ອານວາ ໜິວ, ແປວາ ງົວ),ເປັນໜຶ່ງໃນນາມສະກຸນດັ້ງເດີມຂອງຈີນ. ຢູປະເທດຈີນ, ມີປະມານ 2,2 ລານຄົນທີ່ມີນາມສະກຸນ ໜິວ, ຕົ້ນຕໍແມນກະຈາຍຢູສາມແຂວງຄື ເຫີໜານ (Henan), ເຫີເປີຍ (Hebei) ແລະ ຊານຊີ (Shanxi).
ກາວສູຄວາມຜາສຸກ
ໃນພາສາຈີນ ມີຄຳສຸພາສິດ ແລະ ສຳນວນຈຳນວນຫຼາຍທີ່ກຽວຂອງກັບງົວ. ເປັນຕົ້ນວາຄົນຈີນເວລາທີ່ຍອງຄົນ, ມັກເວົ້າປະໂຫຍກໜຶ່ງທີ່ວາ “太牛了” (Tài niúle ,ອານວາ ທາຍໜິວເລິະ, ແປວາ ເກັ່ງຄືງົວຫຼາຍ), ມີຄວາມໝາຍວາ ເກັ່ງຫຼາຍໆ. “牛人” (Niúrén, ອານວາ ໜິວເຢິນ) ສອງຄຳນີ້ແມນໃຊບັນລະຍາຍເຖິງບຸກຄົນໃດໜຶ່ງທີ່ມີຄວາມສາມາດທີ່ເກັ່ງຫຼາຍ. ພອມດຽວກັນນັ້ນ, ຍອນວາເຂົາຂອງງົວທີ່ຊີ້ຂຶ້ນທາງເທິງຕະຫຼອດ, ຈຶ່ງເປັນຕົວແທນເຖິງຄວາມກາວໜາ, ຜູຄົນຍັງພາກັນເອີ້ນສະພາບຕະຫຼາດຮຸນທີ່ຂຶ້ນວາ “牛市” (Niúshi, ອານວາໜິວຊື້, ແປວາ ຕະຫຼາດງົວ).
ຈີນມີຄຳສຸພາສິດບູຮານທີ່ວາ“ເກົ້າເກົ້າເພີ່ມອີກໜຶ່ງເກົ້າ, ງົວໄຖນາໄປທຸກຫົນແຫງ”. ຄວາມໝາຍໂດຍທົ່ວໄປກໍແມນວາ ເມື່ອງົວເລີ່ມໄຖນາ, ລະດູບານໃໝກໍໄດກັບຄືນສູແຜນດິນອີກຄັ້ງ, ສັບພະສິ່ງຄືນມາມີຊີວິດຊີວາ. ປີງົວຫຍັບໃກເຂົ້າມາ, ພວກເຮົາຈະຕອນຮັບການມາເຖິງຂອງລະດູບານໃໝຢາງແນນອນ, ຍາງກາວ ( 犇 , Bēn ອານວາ ເປິ່ນ, ໂຕອັກສອນພາສາຈີນທີ່ປະກອບດວຍຄຳວາງົວສາມໂຕ, ແປວາ ຍາງກາວເຂົ້າສູຄວາມສຸກ).